Có một điều kỳ lạ xảy ra khi bạn sống đủ lâu trong một thế giới luôn hối thúc: bạn bắt đầu nghi ngờ việc mình cần phải nhanh như thế để làm gì.
Ở Trung Quốc, giới trẻ đang sống theo một lối sống được gọi là “người chuột” – một thuật ngữ lan truyền mạnh trên mạng xã hội như Xiaohongshu và Douyin. Họ là những người hoạt động chủ yếu về đêm, bắt đầu ngày mới từ 3 giờ chiều, kết thúc lúc 2 giờ sáng. Họ không dậy sớm, không lên kế hoạch, không năng suất. Phần lớn thời gian của họ xoay quanh việc ngủ, ăn muộn, lướt điện thoại, trì hoãn mọi thứ có thể trì hoãn.
Thoạt nhìn, đây có thể bị gọi là lười biếng, là trì trệ. Nhưng khi quan sát kỹ hơn, “người chuột” không đơn thuần là một lối sống trốn tránh. Nó là một phản ứng tự nhiên của cơ thể và tinh thần sau nhiều năm bị nhồi nhét vào hệ tư duy “sống là phải tiến lên, tăng tốc và vượt qua.” Khi một thế hệ liên tục được đo bằng KPI, bằng vòng phỏng vấn cuối, bằng tốc độ thăng tiến trong công ty văn hóa làm việc 9h sáng đến 9h tối 6 ngày/tuần, thì việc nằm bẹp ra sàn như một con chuột kiệt sức không phải là thái độ nổi loạn – mà là tiếng thở dài rất người của một tâm hồn không muốn gãy.
Chúng ta thường tưởng rằng xã hội hiện đại đã cho người trẻ nhiều lựa chọn hơn. Nhưng thực tế, lựa chọn chỉ có ý nghĩa khi bạn có đủ thời gian và năng lượng để lựa. Còn nếu mỗi sáng thức dậy, bạn đã thấy mình đang trễ một điều gì đó — kỹ năng mới, network mới, cơ hội mới — thì sự lựa chọn duy nhất còn lại là: tạm dừng để sống sót.
Họ không nằm dài cả ngày vì họ không có ước mơ. Họ nằm dài vì họ cần lấy lại nhịp thở. Trong một thế giới mà “làm việc chăm chỉ” đã bị siêu định nghĩa thành “phải luôn rực rỡ, luôn sẵn sàng, luôn đạt chuẩn,” thì những vlog quay lại cảnh ngủ nướng, tắm muộn, trì hoãn và ăn mì gói bỗng trở thành biểu tượng của sự tự do. Không phải vì nó truyền cảm hứng. Mà vì nó không đòi hỏi gì từ bạn cả.
Người trẻ không thiếu năng lượng. Họ thiếu không gian để tiêu xài năng lượng một cách tử tế. Họ không sợ làm việc. Họ chỉ mệt với việc phải diễn ra vẻ đang làm việc tốt, có động lực, có mục tiêu rõ ràng, và lúc nào cũng biết mình đang đi đâu.
Đó là điều khiến trào lưu “người chuột” trở nên phổ biến: nó không chống lại làm việc chăm chỉ, mà chống lại áp lực phải luôn trông giống như đang sống đúng.
Trong đầu tư, bạn sẽ sớm nhận ra: không ai có thể duy trì trạng thái rủi ro cao mãi được. Cũng như trong cuộc sống, không ai có thể ở chế độ tăng tốc 24/7 mà không trả giá bằng một cú sụp đổ. Người khôn ngoan học cách tạm ngắt. Không phải vì họ yếu, mà vì họ biết rằng phần thưởng lâu dài chỉ đến với người biết quản lý được mức tiêu hao của mình.
Và khi bạn nhìn thấy một thế hệ chọn làm “người chuột”, bạn có thể cười mỉa, hoặc bạn có thể hiểu rằng: đây không phải là thất bại, mà là cách họ đang tự định nghĩa lại thắng cuộc. Thắng, không phải khi bạn làm được nhiều nhất. Mà là khi bạn còn đủ sức để không ghét cuộc sống của mình trong lúc làm nó.
Một ngày làm việc từ 3 giờ chiều đến 2 giờ sáng có thể không năng suất như bạn mong đợi. Nhưng nếu đó là cách một người giữ cho tâm trí mình không vỡ vụn – thì nó vẫn đáng giá hơn bất kỳ bảng thành tích nào có thể treo trên tường nhưng không ngủ yên được mỗi đêm.
Trong một xã hội luôn ca ngợi tốc độ, việc dừng lại là hành động can đảm. Và đôi khi, sống chậm không phải vì bạn lười, mà vì bạn đã thấy quá nhiều người nhanh mà không biết đi về đâu.
_ Flow _ (Tâm lý học đám đông)